اوراق قرضه دولتی یکی از مهمترین ابزارهای مالی کمریسک در بازار سرمایه ایران محسوب میشود که برای تأمین مالی دولت و مدیریت نقدینگی در اقتصاد منتشر میشود. بسیاری از سرمایهگذاران، بهویژه کسانی که قصد حفظ ارزش پول خود بدون پذیرش ریسکهای بالا را دارند، به دنبال آشنایی کامل با مفهوم این اوراق، سازوکار آن و نحوه سرمایهگذاری در اوراق دولتی هستند. در این مقاله به زبان ساده توضیح میدهیم که اوراق قرضه دولتی چیست، چه مزایایی دارد، بازدهی آن چگونه محاسبه میشود و بهترین روشهای خرید اوراق خزانه و دیگر اوراق دولتی کداماند.
اوراق قرضه دولتی چیست و چگونه کار میکند؟
اوراق قرضه دولتی (Government Bonds) نوعی ابزار مالی است که بهوسیله دولت منتشر میشود تا بتواند هزینههای جاری، عمرانی و بودجهای خود را تأمین کند. زمانی که یک شخص حقیقی یا حقوقی این اوراق را خریداری میکند، در واقع پول خود را برای مدت مشخصی در اختیار دولت قرار میدهد و دولت نیز متعهد میشود در سررسید یا بهصورت دورهای اصل پول و سود تعیینشده را پرداخت کند.
در ایران، اوراق دولتی در قالبهای مختلفی عرضه میشود؛ رایجترین آن اوراق خزانه اسلامی (اخزا) و اسناد خزانه است. این اوراق معمولاً بدون کوپن سود هستند و بازده سرمایهگذار از اختلاف قیمت خرید و مبلغ سررسید بهدست میآید. به همین دلیل بسیاری از افراد خرید اوراق خزانه را یک روش مطمئن برای سرمایهگذاری کوتاهمدت یا میانمدت میدانند.
از آنجا که دولت ناشر این اوراق است، ریسک نکول (عدم پرداخت) تقریباً صفر است. همین ویژگی باعث شده اوراق قرضه دولتی در دسته امنترین داراییهای بازار قرار گیرد. اغلب مشاوران مالی توصیه میکنند که بخشی از سبد سرمایهگذاری افراد به سرمایهگذاری در اوراق دولتی اختصاص یابد، حتی اگر هدف اصلی کسب سودهای بزرگ از بازار سهام باشد.
مزایای سرمایهگذاری در اوراق دولتی برای سرمایهگذاران
۱. ریسک بسیار پایین
بزرگترین مزیت اوراق قرضه دولتی، امنیت بالای آن است. برخلاف سهام شرکتها که ممکن است دچار نوسان یا زیان شوند، دولت همواره خود را موظف به بازپرداخت تعهدات مالی میداند. همین موضوع باعث میشود سرمایهگذاری در اوراق دولتی به گزینهای ایدهآل برای افرادی تبدیل شود که بهدنبال سود مطمئن بدون ریسکهای بالا هستند.
۲. بازدهی قابل پیشبینی
در اوراق بدون کوپن مثل اخزا، سود نهایی از تفاوت قیمت خرید و ارزش اسمی در سررسید مشخص میشود. در واقع، شما از همان ابتدا میدانید که با خرید اوراق خزانه چقدر سود دریافت خواهید کرد و چه زمانی اصل پول به شما بازگردانده میشود.
۳. نقدشوندگی بالا
اوراق دولتی در بازار فرابورس معامله میشوند و به آسانی قابل خرید و فروشاند. سرمایهگذار هر زمان که نیاز به نقد کردن سرمایه داشته باشد، میتواند اوراق را در بازار ثانویه عرضه کند.
۴. مناسب برای تنوعبخشی به سبد سرمایهگذاری
یک سبد سرمایهگذاری حرفهای باید شامل ترکیبی از داراییهای پرریسک و کمریسک باشد. اضافهکردن اوراق قرضه دولتی باعث کاهش ریسک کلی پرتفوی میشود و در مواقع بحران بازار سهام، از ارزش داراییهای سرمایهگذار محافظت میکند.
۵. امکان سرمایهگذاری با مبالغ کم
برای خرید اوراق دولتی، محدودیت خاصی وجود ندارد و حتی با چند صد هزار تومان نیز میتوان وارد این بازار شد. این ویژگی باعث شده خرید این اوراق برای تازهواردان بازار و افراد با سرمایههای محدود بسیار مناسب باشد.
روشهای خرید اوراق دولتی و مراحل سرمایهگذاری
اگر بخواهید وارد بازار سرمایهگذاری در اوراق دولتی شوید، چند روش پیش روی شماست. در ادامه، رایجترین و سادهترین روشها را معرفی میکنیم.
۱. خرید اوراق از طریق کارگزاریهای بورس
تمام کارگزاریهای دارای مجوز امکان خریدوفروش اوراق دولتی را فراهم کردهاند. برای شروع باید:
-
در سامانه سجام ثبتنام کنید.
-
احراز هویت انجام دهید.
-
یک کارگزاری انتخاب کنید.
-
حساب کاربری خود را شارژ کرده و وارد سامانه معاملات شوید.
-
از بخش «بازار بدهی» اوراق موردنظر را انتخاب و خریداری کنید.
این روش یکی از سریعترین راههای خرید اوراق خزانه محسوب میشود.
۲. خرید از طریق صندوقهای درآمد ثابت
اگر نمیخواهید درگیر تحلیل اوراق یا جستجوی بهترین نرخ بازده شوید، میتوانید از صندوقهای درآمد ثابت استفاده کنید. بسیاری از این صندوقها بخشی از دارایی خود را به اوراق قرضه دولتی اختصاص میدهند. این روش برای افرادی مناسب است که ترجیح میدهند مدیریت سرمایه خود را به متخصصان بسپارند. همچنین میتوانید لیست کاملی از صندوقهای درآمد ثابت را در سایت فیپیران مشاهده کنید.
۳. خرید مستقیم در عرضه اولیه اوراق دولتی
گاهی دولت اوراق جدید را در قالب حراج بهصورت مستقیم عرضه میکند. در این حالت برخی صندوقها یا نهادهای مالی امکان خرید مستقیم از خزانهداری را دارند. اگرچه این روش برای اشخاص حقیقی کمتر رایج است، اما در آینده ممکن است سهم بیشتری از بازار را در اختیار بگیرد.
چگونه بازدهی اوراق دولتی را محاسبه کنیم؟
در اوراق دولتی، مخصوصاً اوراق خزانه بدون کوپن، بازدهی از تفاوت قیمت خرید و ارزش اسمی (معمولاً ۱۰۰ هزار تومان) بهدست میآید. برای مثال اگر یک اوراق با سررسید یکساله را ۹۰ هزار تومان بخرید، بازدهی آن برابر است با:
بازده = (۱۰۰,۰۰۰ − ۹۰,۰۰۰) / ۹۰,۰۰۰ = حدود ۱۱٪
این محاسبه به شما کمک میکند بهترین زمان سرمایهگذاری در اوراق دولتی را انتخاب کنید و بین اوراق مختلف مقایسه انجام دهید.
مقایسه سرمایهگذاری در اوراق دولتی با سایر ابزارهای کمریسک
بازار سرمایه ایران ابزارهای مختلفی برای سرمایهگذاری کمریسک ارائه میدهد، اما اینکه کدام گزینه مناسبتر است، به شرایط فردی و مالی شما بستگی دارد.
۱. اوراق دولتی vs صندوقهای درآمد ثابت
-
صندوق درآمد ثابت ترکیبی از سپرده بانکی، اوراق دولتی، اوراق شرکتی و کمی سهام است.
-
اگر بخواهید سود ثابت و قابل پیشبینی دریافت کنید و مدیریت سرمایه را به دیگران بسپارید، صندوقها انتخاب مناسبی هستند.
-
اما با خرید مستقیم اوراق خزانه معمولاً میتوانید بازدهی کمی بالاتر از صندوقها بهدست آورید.
۲. اوراق دولتی vs سپرده بانکی
-
سپردهها امنیت بالایی دارند اما سود آنها محدود و ثابت است.
-
بازده اوراق دولتی معمولاً از سود بانکی بیشتر است و در عین حال ریسکی بهاندازه بانک دارد.
۳. اوراق دولتی vs طلا و ارز
-
طلا و ارز بهشدت نوسانی هستند.
-
انتخاب این داراییها بیشتر برای افراد ریسکپذیر مناسب است.
-
اما اگر اصل سرمایه برایتان مهم است، اوراق قرضه دولتی گزینه منطقیتری خواهد بود.
بهترین استراتژیها برای سرمایهگذاری موفق در اوراق دولتی
۱. توجه به نرخ سود و سررسید
هرچه سررسید اوراق طولانیتر باشد، معمولاً سود بیشتری نصیب سرمایهگذار میشود. اما اگر نقدینگی برایتان مهم است، بهتر است اوراق با سررسید کوتاهتر انتخاب کنید.
۲. خرید در زمانهایی که قیمت اوراق کاهش یافته
قیمت اوراق دولتی تحت تأثیر نرخ بهره بازار نوسان دارد. زمانی که قیمت کاهش مییابد، فرصت خوبی برای خرید ایجاد میشود زیرا بازدهی اوراق بالا میرود.
۳. ترکیب اوراق با سایر داراییها
برای کاهش ریسک، بهتر است بخشی از سبد شما به سرمایهگذاری در اوراق دولتی اختصاص یابد و بخش دیگر در صندوقها، سهام یا داراییهای امن دیگر قرار گیرد.
۴. جلوگیری از خرید احساسی
نوسانات کوتاهمدت نباید شما را مجبور به فروش فوری کند. اوراق دولتی بیشتر برای افراد صبور مناسب است.
جمعبندی: آیا سرمایهگذاری در اوراق دولتی مناسب شماست؟
اگر به دنبال سرمایهگذاری مطمئن با ریسک بسیار کم هستید، اوراق قرضه دولتی بهترین انتخاب برای شما خواهد بود. این اوراق از سوی دولت منتشر میشود و بهدلیل امنیت بالا، بازدهی مناسب، نقدشوندگی آسان و امکان سرمایهگذاری با مبالغ پایین، جایگاه ویژهای بین سرمایهگذاران دارد. همچنین خرید اوراق خزانه برای افرادی که دنبال سود مطمئنتر از سپردههای بانکیاند، گزینهای کاملاً منطقی و حرفهای محسوب میشود.
در نهایت، توصیه میشود برای تشکیل یک سبد سرمایهگذاری متعادل، بخشی از داراییها به اوراق دولتی اختصاص یابد و بخشهای دیگر در ابزارهای مالی مختلف جهت تنوعبخشی سرمایهگذاری شود.
سؤال متداول درباره اوراق قرضه دولتی
۱. آیا اوراق قرضه دولتی ریسک دارد؟
ریسک نکول این اوراق تقریباً صفر است، زیرا دولت ناشر آن است. تنها ریسک آن نوسان قیمت در بازار ثانویه است.
۲. حداقل مبلغ سرمایهگذاری در اوراق دولتی چقدر است؟
هیچ حداقلی وجود ندارد. حتی با چند صد هزار تومان هم میتوان خرید کرد.
۳. سود اوراق دولتی چگونه پرداخت میشود؟
در اوراق خزانه سود دورهای وجود ندارد. سود از اختلاف قیمت خرید و ارزش اسمی در سررسید حاصل میشود.
۴. آیا خرید اوراق دولتی بهتر است یا سپرده بانکی؟
در اکثر مواقع بازده اوراق دولتی بیشتر از سود بانکی است، در حالی که ریسک هر دو تقریباً یکسان است.
۵. بهترین روش خرید اوراق دولت چیست؟
سادهترین و سریعترین روش، خرید از طریق کارگزاریهای بورس در بخش بازار بدهی است.
