بازار سرمایه ایران در سال‌های اخیر شاهد رشد قابل‌توجهی در ابزارهای مالی بوده است. یکی از این ابزارها که نقش مهمی در تامین مالی شرکت‌ها و ایجاد سود پایدار برای سرمایه‌گذاران دارد، اوراق قرضه شرکتی است. این ابزار به‌خصوص برای افرادی که قصد دارند در بازاری کم‌ریسک‌تر نسبت به سهام فعالیت کنند، جذابیت ویژه‌ای دارد. در این مقاله به‌صورت جامع توضیح می‌دهیم بازار اوراق قرضه شرکتی چیست، چه مزایا و ریسک‌هایی دارد و بهترین روش‌های خرید این اوراق در ایران کدام‌اند.

بازار اوراق قرضه شرکتی چیست و چگونه کار می‌کند؟

برای فهم دقیق‌تر این مفهوم، لازم است ابتدا بدانیم اوراق قرضه شرکتی چه ماهیتی دارد. اوراق قرضه شرکتی نوعی ابزار بدهی است که شرکت‌ها برای تامین مالی پروژه‌ها یا پوشش هزینه‌های عملیاتی خود منتشر می‌کنند. خریداران این اوراق در واقع نقش وام‌دهنده را ایفا می‌کنند و شرکت صادرکننده متعهد می‌شود در تاریخ سررسید اصل پول را بازگرداند و در دوره‌های مشخص نیز نرخ سود معینی (کوپن) پرداخت کند.

بازار اوراق قرضه شرکتی چگونه عمل می‌کند؟

• شرکت برای انتشار اوراق باید از نهادهای ناظر مجوز بگیرد.

• نرخ سود اوراق بر اساس رتبه اعتباری شرکت، شرایط بازار و میزان تقاضا تعیین می‌شود.

• پس از انتشار، این اوراق در بازار فرابورس قابل خرید و فروش است.

• سرمایه‌گذار می‌تواند اوراق را تا سررسید نگه دارد یا آن را در بازار ثانویه معامله کند.

این بازار یکی از مهم‌ترین روش‌های تامین مالی غیرتورمی محسوب می‌شود، زیرا برخلاف چاپ پول، شرکت‌ها از محل اوراق منابع جذب می‌کنند و متعهد به بازپرداخت هستند.

مزایای سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه شرکتی برای خریداران

سرمایه‌گذاری در بازار اوراق قرضه شرکتی، مخصوصاً برای افرادی که به دنبال درآمد ثابت و ریسک کمتر هستند، مزایای متعددی دارد. در ادامه به مهم‌ترین مزیت‌های خرید اوراق شرکتی اشاره می‌کنیم:

۱. درآمد ثابت و بازده قابل پیش‌بینی

بیشتر اوراق قرضه شرکتی دارای کوپن سود سالانه یا دوره‌ای هستند. این ویژگی باعث می‌شود سرمایه‌گذار از همان ابتدا بداند چه میزان سود دریافت خواهد کرد. این موضوع برای کسانی که به دنبال جریان نقدی منظم‌اند—مانند بازنشستگان یا افراد محتاط—بسیار جذاب است.

۲. ریسک کمتر نسبت به سهام

در مقایسه با سهام، اوراق قرضه شرکتی معمولاً ریسک کمتری دارند. در صورت بروز مشکلات مالی برای شرکت، دارندگان اوراق نسبت به سهام‌داران در اولویت دریافت مطالبات قرار می‌گیرند.

۳. تنوع‌بخشی به پورتفوی

یکی از اصول سرمایه‌گذاری حرفه‌ای، ایجاد تنوع در سبد دارایی‌هاست. افزودن اوراق شرکتی به سبد، ریسک کل پورتفوی را کاهش داده و تعادل مناسبی میان سرمایه‌گذاری‌های پرریسک و کم‌ریسک ایجاد می‌کند.

۴. نقدشوندگی مناسب در بازار ثانویه

برخلاف برخی روش‌های سرمایه‌گذاری مانند سپرده‌های بلندمدت بانکی که جریمه برداشت زودهنگام دارند، اوراق شرکتی معمولاً قابلیت معامله در بازار ثانویه فرابورس را دارند و به‌راحتی قابل نقد شدن هستند.

۵. حمایت حقوقی و نظارتی

انتشار اوراق بدون نظارت امکان‌پذیر نیست. شرکت‌ها باید گزارش‌های مالی شفاف ارائه دهند و نهادهای ناظر بازار سرمایه به‌طور مداوم اعتبار آنها را بررسی می‌کنند. این موضوع اعتماد سرمایه‌گذاران را نسبت به فرآیند خرید اوراق شرکتی افزایش می‌دهد.

انواع ریسک اوراق قرضه شرکت‌ها و عوامل مؤثر بر آن

با وجود مزایای قابل‌توجه، باید توجه داشت که ریسک اوراق قرضه شرکت‌ها نیز موضوع مهمی است و سرمایه‌گذار باید قبل از خرید، آنها را بشناسد. برخی ریسک‌ها ناشی از شرایط اقتصادی هستند و برخی دیگر به عملکرد خود شرکت ارتباط دارند.

۱. ریسک نکول یا عدم بازپرداخت

مهم‌ترین ریسک در اوراق قرضه شرکتی، ریسک نکول است. اگر شرکت صادرکننده توان پرداخت سود دوره‌ای یا اصل پول در سررسید را نداشته باشد، سرمایه‌گذار متضرر خواهد شد. شرکت‌هایی با رتبه اعتباری پایین‌تر معمولاً سود بیشتر می‌دهند، اما ریسک نکول بالاتری هم دارند.

۲. ریسک نرخ بهره

با تغییر نرخ بهره در اقتصاد، قیمت اوراق موجود نیز تغییر می‌کند. افزایش نرخ بهره معمولاً باعث کاهش قیمت اوراق فعلی می‌شود. بنابراین افرادی که قصد فروش اوراق قبل از سررسید دارند، باید به این موضوع توجه کنند.

۳. ریسک تورم

اگر نرخ تورم از سود اوراق بیشتر باشد، قدرت خرید سرمایه‌گذار کاهش می‌یابد. به همین دلیل بررسی شرایط اقتصادی و انتخاب اوراق با سود مناسب ضروری است.

۴. ریسک نقدشوندگی

گرچه بسیاری از اوراق شرکت‌ها در بازار ثانویه معامله می‌شوند، اما همه آن‌ها نقدشوندگی یکسانی ندارند. اگر حجم معاملات اوراق کم باشد، فروش سریع و با قیمت مناسب ممکن است دشوار شود.

۵. ریسک‌های کلان اقتصادی

عوامل بیرونی مانند رکود، کاهش فروش شرکت‌ها، تغییر نرخ ارز یا سیاست‌های مالی دولت می‌تواند بر توان بازپرداخت شرکت‌ها اثر بگذارد. بررسی وضعیت اقتصادی کمک می‌کند ریسک اوراق قرضه شرکت‌ها را واقع‌بینانه‌تر بسنجید.

بهترین روش‌های خرید اوراق شرکتی در بازار سرمایه ایران

روش‌های مختلفی برای خرید اوراق شرکتی وجود دارد که هرکدام مزایا و ویژگی‌های خاص خود را دارند. در ادامه بهترین و رایج‌ترین روش‌ها را معرفی می‌کنیم.

۱. خرید از طریق سامانه‌های آنلاین کارگزاری‌ها

امروزه اکثر کارگزاری‌ها امکان خرید آنلاین اوراق را فراهم کرده‌اند. کافی است:

• در یک کارگزاری معتبر ثبت‌نام کنید،

• به سامانه معاملاتی وارد شوید،

• از بخش “اوراق بدهی” یا “فرابورس” نماد مربوط به اوراق موردنظر را جستجو کنید،

• و سفارش خرید ثبت نمایید.

این روش سریع، شفاف و بسیار راحت است.

۲. خرید در عرضه اولیه اوراق بدهی

گاهی اوراق قرضه شرکتی به‌صورت عرضه اولیه منتشر می‌شود. در این حالت معمولاً قیمت و نرخ سود از قبل تعیین شده و معمولاً جذاب‌تر است. بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند اوراق را در مرحله عرضه اولیه تهیه کنند.

۳. خرید از بازار ثانویه (فرابورس)

پس از عرضه اولیه، اوراق وارد بازار ثانویه می‌شود و سرمایه‌گذاران می‌توانند آن را مانند سهام معامله کنند. مزیت بازار ثانویه این است که حق انتخاب بیشتری فراهم می‌کند و امکان خرید اوراق با قیمت‌های متنوع وجود دارد.

۴. صندوق‌های درآمد ثابت

اگر فردی تازه‌کار بوده یا زمان و تخصص بررسی اوراق را ندارد، می‌تواند صندوق‌های درآمد ثابت را انتخاب کند. این صندوق‌ها معمولا حجم قابل‌توجهی از دارایی‌های خود را در اوراق قرضه شرکتی، اسناد خزانه و سپرده بانکی سرمایه‌گذاری می‌کنند.

مزیت مهم این صندوق‌ها مدیریت حرفه‌ای و ریسک کمتر نسبت به خرید مستقیم اوراق است.

۵. بررسی رتبه اعتباری شرکت صادرکننده

پیش از خرید اوراق، لازم است رتبه اعتباری ناشر را بررسی کنید. شرکت‌های معتبر و دارای رتبه بهتر ریسک نکول کمتری دارند. انتخاب اوراق فقط بر اساس سود بالا، بدون بررسی اعتبار شرکت، می‌تواند ضررهای بزرگی ایجاد کند.

نکات مهم برای مدیریت ریسک در سرمایه‌گذاری بر اوراق قرضه شرکتی

برای سرمایه‌گذاری موفق و کم‌ریسک در اوراق شرکت‌ها، رعایت نکات زیر ضروری است:

۱. متنوع‌سازی سبد اوراق

به‌جای تمرکز روی یک شرکت خاص، پرتفوی خود را به چند شرکت و چند نوع اوراق اختصاص دهید. تنوع‌سازی ریسک کلی سرمایه‌گذاری را به‌طور محسوسی کاهش می‌دهد.

۲. انتخاب اوراق با سررسید متفاوت

داشتن اوراق کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت به شما کمک می‌کند در برابر ریسک نرخ بهره مقاوم‌تر باشید.

۳. توجه به جریان نقدی شرکت

بررسی گزارش‌های مالی، میزان فروش، بدهی‌ها و توان شرکت در ایجاد جریان نقدی پایدار به شما کمک می‌کند ریسک اوراق قرضه شرکت‌ها را واقع‌بینانه ارزیابی کنید.

۴. توجه به تغییرات نرخ بهره و تورم

نرخ بهره و تورم تأثیر مستقیم بر بازدهی اوراق دارند. در شرایط تورمی بالا، انتخاب اوراق با سود پایین ممکن است در بلندمدت جذاب نباشد.

۵. مشورت با کارشناسان و تحلیلگران

اگر تازه‌کار هستید، مشورت با تحلیلگران بازار سرمایه یا استفاده از صندوق‌های درآمد ثابت می‌تواند ریسک شما را به شدت کاهش دهد.

جمع‌بندی

بازار اوراق قرضه شرکتی یکی از جذاب‌ترین و کم‌ریسک‌ترین بخش‌های بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاران است. این اوراق با ارائه سود مشخص و ریسک کمتر نسبت به سهام، گزینه‌ای مناسب برای افراد کم‌ریسک و میانه‌رو محسوب می‌شوند. با این حال، آگاهی از ریسک اوراق قرضه شرکت‌ها و بررسی دقیق ناشر، شرط لازم برای یک سرمایه‌گذاری مطمئن است. در نهایت، با استفاده از روش‌های مختلف خرید اوراق شرکتی مانند سامانه‌های کارگزاری، عرضه‌های اولیه یا صندوق‌های درآمد ثابت، می‌توان یک سبد سرمایه‌گذاری پایدار و مطمئن ایجاد کرد.

سؤال متداول درباره اوراق قرضه شرکتی

۱. آیا اوراق قرضه شرکتی تضمین‌شده هستند؟

خیر. سود این اوراق تضمین‌شده نیست، اما شرکت منتشرکننده متعهد به پرداخت سود و اصل پول است و تحت نظارت سازمان بورس قرار دارد.

۲. کدام اوراق ریسک کمتری دارند؟

اوراق شرکت‌های بزرگ، سودده و دارای رتبه اعتباری بالا معمولاً ریسک نکول کمتری دارند.

۳. حداقل مبلغ لازم برای خرید اوراق شرکتی چقدر است؟

در اغلب موارد حداقل خرید یک “برگه اوراق” است که معمولاً ارزش اسمی آن یک‌میلیون تومان است.

۴. آیا امکان فروش اوراق پیش از سررسید وجود دارد؟

بله. اوراق در بازار ثانویه فرابورس قابل خرید و فروش هستند.

۵. سود اوراق قرضه شرکتی چگونه پرداخت می‌شود؟

سود این اوراق بسته به نوع آن، ماهانه، سه‌ماهه، شش‌ماهه یا سالانه به حساب سرمایه‌گذار واریز می‌شود.